વિશ્વનો સૌથી પ્રાચીન ધર્મ હિન્દુ ધર્મ છે. દક્ષિણ એશિયાના ઘણા દેશોના લોકો આ ધર્મનું પાલન કરે છે. હિન્દુ મંદિરોનો ઇતિહાસ અને રચના એટલી જ રસપ્રદ છે જેટલી આ ધર્મના વિકાસની વાર્તા છે. સદીઓથી હિન્દુ મંદિરો બનાવવામાં આવ્યા છે અને વિદેશી આક્રમણથી તેને તોડવાની કોશિશો પણ કરવામાં આવી છે. સમય જતા ધીમે ધીમે વિશ્વમાં સીમાઓ સ્થાપિત થઈ અને ઘણા નવા નવા દેશો વિકસતા ગયા.
1. અંગકોર વાટ, કંબોડિયા: વિશ્વનું સૌથી મોટું હિન્દુ મંદિર એંગકોર વાટ મંદિર (અંગકોર વાટ, કંબોડિયા) છે. તે 12 મી સદીમાં ખ્મેર રાજવંશના બીજા રાજા સૂર્યવર્મન દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. 162 હેક્ટરમાં ફેલાયેલ આ મંદિર ભગવાન વિષ્ણુને સમર્પિત છે. 12 મી સદીના અંત સુધીમાં, તે ભગવાન બુદ્ધના મંદિરમાં ફેરવાઈ ગયું. કંબોડિયાનું આ મંદિર વિશ્વભરનાં લોકોનાં આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે.
2. પશુપતિનાથ મંદિર, કાઠમંડુ: નેપાળની રાજધાની કાઠમંડુમાં પશુપતિનાથ મંદિર 753 એડીમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું. મહાદેવને સમર્પિત આ મંદિર રાજા જયદેવ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું અને તે નેપાળના સૌથી પ્રાચીન હિન્દુ મંદિરોમાંનું એક છે. આ મંદિરનું સ્થાપત્ય ભારતીય મંદિરોના સ્થાપત્યથી તદ્દન અલગ છે. કેટલાક દંતકથાઓ પણ કહે છે કે આ મંદિર 400 બીસીમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું. મંદિર જે આપણે જોઈએ છીએ, આ રચના 1692 માં બનાવવામાં આવી હતી. 0.64 હેક્ટરના પશુપતિનાથ સંકુલમાં 518 મંદિરો અને સ્મારકો છે.
3. શ્રી સુબ્રમણ્ય સ્વામી દેવસ્થાનમ, મલેશિયા: ભગવાન મરૂગનની સૌથી ઉચી પ્રતિમા મલેશિયાની રાજધાની કુઆલાલંપુરની ઉત્તરે સ્થિત છે. આ મંદિર સુધી પહોંચવા માટે, ભક્તોને 272 સીડી ચ climbવી પડશે. 1890 માં, એલ. પિલ્લઇએ આ મૂર્તિ બનાવી અને તેને બટુ ગુફાઓની બહાર સ્થાપિત કરી.
4. કટસરાજ મંદિર, પાકિસ્તાન: પૃથ્વીના સૌથી પ્રાચીન મંદિરોમાં એક છે પાકિસ્તાનના ચકવાલનું કટસરાજ મંદિર. દંતકથાઓ છે કે મહાભારત કાળ દરમિયાન પાંડવોએ આ મંદિરમાં આશરો લીધો હતો. એવું કહેવામાં આવે છે કે સતીના અવસાન પછી મહાદેવના બે આંસુઓ સાથે બે તલાબ રચાયા હતા, એક પુષ્કરમાં છે અને બીજી કટસરાજામાં છે. ઐતિહાસિક રેકોર્ડ મુજબ કાશ્મીરી સ્થાપત્યમાં અહીં ઘણા મંદિરો બનાવવામાં આવ્યા હતા.
5. પ્રમ્બનન મંદિર, ઇન્ડોનેશિયા: આ મંદિર જાવામાં 9 મી સદીમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું. પ્રમ્બનન મંદિર ત્રિદેવ-બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશને સમર્પિત છે. મહેશનું મંદિર સૌથી મોટું છે અને તે મધ્યમાં આવેલું છે. મંદિર સંકુલમાં સેંકડો નાના ગોપુરમથી ઘેરાયેલા 8 મુખ્ય ‘ગોપુરમ’ છે. રામાયણ અને ભાગવત પુરાણની કથાઓ મંદિરની દિવાલો પર કોતરવામાં આવી છે.
6. શ્રી વેંકટેશ્વર મંદિર, ઇંગ્લેંડ: ભારતના પ્રખ્યાત તિરૂપતિ બાલાજી મંદિરથી પ્રેરિત, આ મંદિર યુરોપનું સૌથી મોટું મંદિર છે. ભગવાન વેંકટેશ્વરને સમર્પિત આ મંદિર 23 ઓગસ્ટ 2006 ના રોજ ખોલવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરમાં ભગવાન વેંકટેશ્વરની પ્રતિમા 12 ફૂટની છે. મુખ્ય દેવતામાં દેવની પત્ની, પદ્માવતી અને ભગવાન હનુમાનની મૂર્તિઓ છે. આ મંદિર તમામ ધર્મોના લોકો માટે ખુલ્લું છે.
7. રાધા માધવ મંદિર, યુએસએ: રાધા માધવ મંદિર (રાધા માધવ મંદિર) ને બરસાના ધામ પણ કહે છે. તે ટેક્સાસનું સૌથી પ્રાચીન મંદિર અને ઉત્તર અમેરિકામાં સૌથી મોટું મંદિર છે. આ મંદિરની આજુબાજુ ધ્યાન કેન્દ્રો પણ બનાવવામાં આવ્યા છે.
8. શ્રી શિવ સુબ્રમણ્ય મંદિર, ફીજી: ફીજીમાં ભારતીય મૂળના ઘણા લોકો રહે છે. શ્રી શિવ સુબ્રમણ્ય મંદિર 100 વર્ષ જૂનું મંદિર છે.
9. શ્રી કાલી મંદિર, મ્યાનમાર: મ્યાનમારની રાજધાની મ્યાનમારમાં સ્થિત લિટલ ઇન્ડિયાનું આ 150 વર્ષ જૂનું મંદિર. તે 1871 માં તમિળ ઇમિગ્રન્ટ્સ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. બર્મા (હાલના મ્યાનમાર) એ સમયે બ્રિટીશ શાસનમાં હતા. યાંગૂનમાં રહેતા ભારતીયો આ મંદિરની જાળવણી કરે છે.
10. દત્તાત્રેય મંદિર, ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો: ભારતની બહાર ભગવાન હનુમાનની સૌથી ઉચી પ્રતિમા કારિપિચાઇમા છે, તે ત્રિનિદાદ અને ટોબેગોમાં છે. આ પ્રતિમાની ઉચાઇ 85 ફુટ છે. આ મૂર્તિનું નિર્માણ 2001 માં પૂર્ણ થયું હતું. દત્તાત્રેય મંદિર ગણપતિ સચ્ચિદાનંદને સમર્પિત છે અને મંદિરની પશ્ચિમ તરફ હનુમાનની મૂર્તિ છે.
11. મુરુગન મંદિર, ઑસ્ટ્રેલિયા: મુરુગન મંદિર ઑસ્ટ્રેલિયાના સિડનીના ન્યૂ સાઉથ વેલ્સ વિસ્તારમાં છે. તે અહીં રહેતા તમિલ વ્યક્તિ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. શિવ-મનારામની હિન્દુ સોસાયટી તેને જાળવે છે.
